Feedback is krachtige interventie die het leren van de leerlingen zal bevorderen (Surma, 2019). Evalueren om te leren is noodzakelijk om de ontwikkeling van schrijfvaardigheid te kunnen bevorderen. Je kijkt als leerkracht waar een leerling staat, zodat je hem vervolgens in de goede richting kunt sturen. Formatief evalueren kan leiden tot meer schrijfplezier, eigenaarschap, vertrouwen in eigen kunnen en in zelfregulatie bij de leerlingen. De feedback die een leerkracht geeft is aan de hand van de leerdoelen die hij heeft opgesteld (Herder, 2021). Samen teksten evalueren (a.d.h.v. teksten van leerlingen of van de leerkracht) is een geschikte vorm van formatief evalueren. Dit helpt voornamelijk de leerlingen die moeite hebben met het op papier zetten van hun gedachten. Zo een leerling heeft baat bij een leerkracht die bij het bespreken de denkprocessen benoemt (Paus, 2018).  Op basis van deze teksten en evaluatie met de leerlingen geeft de leerkracht de opdracht voor peer feedback. Ze bespreken elkaars teksten, hierdoor leren de leerlingen kritisch naar een tekst te kijken (Herder, 2021). 

Het doel van feedback is om informatie te geven over waar een leerling staat en ze houvast te geven bij het behalen van de leerdoelen. Feedback moet de leerlingen aan het denken zetten en in actie brengen. Wanneer feedback een leerling niet aan het denken zet of in actie zet, is het ineffectief. Bij het geven van feedback kun je werken met succesfeedback. Dit houdt in dat je de sterke punten van het werk van de leerlingen benadrukt. Succesfeedback toont de leerling dat een bepaalde strategie of aanpak die ze gebruikt hebben werkt. Dit stimuleert ze dus om in de toekomst hetzelfde te doen. Deze vorm van feedback combineer ik met interventiefeedback, omdat deze vorm gericht is op het begeleiden. Deze vorm richt zich op correctie. De leerkracht benoemt een punt wat aandacht nodig heeft of zoekt naar een fout in de aanpak. Vervolgens helpt hij door het bieden van een suggestie of het stellen van een vraag (Surma, 2019). 

Met het geven van feedback moet je niet wachten, omdat een leerling de stof zich anders verkeerd aanleert. Feedback geven is niet zinvol al blijkt dat een leerling nog onvoldoende begrip toont over de stof. Bij zo een leerling kan feedback leiden tot negatieve effecten op het zelfvertrouwen. Zo een leerling heeft meer baat bij extra instructie. Uiteindelijk moet de feedback dus de leerling in actie zetten, voorkom daarom dat de leerkracht meer energie stopt in het feedback geven dan de leerling in de feedback verwerken. Het is niet de bedoeling dat de leerkracht het werk gaat overnemen, omdat de leerling dan passief blijft. Wat een valkuil is, is het geven van overfeedback, bijvoorbeeld doordat je op teveel aspecten van een tekst feedback geeft. De feedback moet gericht zijn op wat er in de instructie voorbij is gekomen. Teveel feedback kan ertoe leiden dat een leerling het opgeeft. Onderaan deze pagina staat een feedbackmodel. De leerkrachten geven feedback die antwoord geeft op de volgende vragen: 
- Waar gaat de leerling naar toe? (feed-up)
- Hoe heeft de leerling de opdracht uitgevoerd ten aanzien van het leerdoel? (feedback)
- Hoe gaat de leerling verder? (feed-forward)
Deze vragen kunnen verder verheldert worden door ze te betrekken op de vier aspecten van het uitvoeren van een opdracht:
- taakniveau
- procesniveau
- zelfregulatieniveau
- persoonsniveau (Surma, 2019).

Tips voor effectieve feedback:
• Richt de feedback op de opdracht en het leren, niet op de leerling zelf als persoon.
• Geef uitgewerkte feedback waarbij je toont hoe je een bepaald probleem of opdracht kunt oplossen.
• Geef de feedback in overzichtelijke eenheden om cognitieve overbelasting te voorkomen.
• Wees specifiek en helder in je feedbackboodschap.
• Houd de feedback zo eenvoudig mogelijk, maar niet te simpel.
• Geef feedback nadat leerlingen hebben geprobeerd een antwoord of oplossing te geven.
• Geef geen normatieve vergelijkingen (vergelijkingen tussen leerlingen).
• Wees terughoudend in het geven van algemene cijfers. De effectiviteit van feedback is gelegen in
de inhoud van de opmerkingen.
• Geef geen feedback die het zelfvertrouwen van de leerling verlaagt.
• Maak beperkt gebruik van complimenten over de leerling zelf.
• Wees je ervan bewust dat mondelinge feedback als subjectief kan worden ervaren door de leerling,
bijvoorbeeld door de toon of je houding.
• Onderbreek de leerling niet met feedback als de leerling bezig is zijn antwoord te formuleren of een
probleem op te lossen.
• Zorg ervoor dat het gebruik van hints niet automatisch leidt tot het geven van het juiste antwoord.
• Beperk uitgebreide foutanalyses. Foutanalyses kosten zeer veel tijd, zijn zelden volledig en leveren
relatief weinig op aan leerwaarde.
• Pas de feedback aan het niveau van de leerlingen aan:
- Overweeg bij hoog presterende leerlingen vertraagde feedback omdat zij een moeilijkere opdracht
relatief eenvoudig kunnen maken.
- Gebruik directe en sturende (corrigerende) feedback bij laag presterende leerlingen. Geef de feedback
in stappen (scaffolding) en gebruik het juiste antwoord en werk de feedback uit (Surma, 2019).

In mijn didactiek filter ik de tips, zodat het behapbaar blijft voor de leerkrachten.

Het is geen geheim dat een groep niet homogeen is, daarom moet je als leerkracht verschillende verwachtingen opstellen. Bij het geven van feedback kun je rekening houden met de verschillen in niveau door naar de leerlijn te kijken die aansluit op het schrijven met een schrijfdoel en voor een publiek. Deze leerlijnen vindt u hier. De leerkracht kan dan inschatten wat een leerling moet kunnen en zo feedback op maat geven (Van Gelderen, 2010)

De leerkrachten vinden het fijn om voorbeelden te hebben van feedback, daarom heb ik de volgende vragen verzameld (Herder, 2021):
Feed-up
Schrijfvaardigheid:
- Wat weet je allemaal al over de schrijftaak en hoe helpt jou dat? 
- Hoe ga je de opdracht aanpakken?
- Is het duidelijk wanneer je de schrijftaak goed hebt aangepakt?
- Wat moet je kunnen/weten om deze tekst te schrijven?

Motivatie:
- Vind je dit een interessante schrijfopdracht, waarom wel of niet?
- Heb je weleens eerder zo een tekst geschreven?

Omgeving:
- Wat heb je nodig om deze tekst te kunnen schrijven?

Feedback (voor, tijdens en na het schrijven)

Schrijfvaardigheid:
- Lukt het met de aanpak die je hebt gekozen?
- Wat gaat al goed/ Wat kun je al? Waar merk je dat aan?
- Lukt het om op een stabiel tempo door te schrijven?
- Wat doe je als je vastloopt?
- Wat vindt je lastig?

Motivatie:
- Werk je graag aan deze schrijfopdracht?
- Wat zorgt ervoor dat je wel of geen plezier haalt uit deze schrijfopdracht?

Omgeving:
- Heb je iets nodig om aan deze tekst te kunnen werken?
- Heb je voldoende tijd om de tekst te schrijven?
- Is er iemand die jou kan helpen?

Feed-forward (n.a.v. de feedback)
Schrijfvaardigheid:
- Wat ging goed en wat ga je de volgende keer hetzelfde aanpakken?
- Wat ga je anders aanpakken?

Motivatie:
- Waar ben je trots op?
- Wat was het leukste?
- Hoe kun je de volgende keer gemotiveerder zijn?
- Waar wil je het liefste mee aan de slag?

Omgeving:
- Had je alles wat je nodig had?
- Kwam je onverwachte problemen tegen en wat deed je dan?
- Konden anderen jou helpen (Herder, 2021)?

 

 

Bronnenlijst:

 

Herder, A. (2021, februari). Schrijfonderwijs op peil. Geraadpleegd op 1 december, van
https://www.slo.nl/publicaties/@18351/schrijfonderwijs-peil/#:~:text=Herder%2C%20A.,van%20het%20(speciaal)%20basisonderwijs.

Paus, H., Van Den Brand, A., Bacchini, S., Dekkers, R., Hofstde, D., Markesteijn, C., Meijer, H. & Pullens, T. (2018). Portaal; Praktische taaldidactiek voor het basisonderwijs (5e druk). Bussum, Nederland: Uitgeverij Coutinho. 

Surma, T., Vanhoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D. & Kirschner P. (2019). Wijze lessen; Twaalfbouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink Uitgevers. Geraadpleegd op 10 december, van 
https://www.ou.nl/documents/846784/0/Wijze_Lessen_digitaal_160919.pdf/53ce9ca8-c213-ebc6-d674-ac24f78596ef 

 

Van Der Kaap, A. (2019). Het belang van feedback. Geraadpleegd op 5 januari, van 
http://histoforum.net/2013/feedback.html 

 

Van Gelderen, A. (2010, juni). Leerstoflijnen schrijven beschreven. Geraadpleegd op 5 december, van
http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/slo_leerstoflijnen_schrijven_beschreven_2010.pdf